Hardware
HISTORIA KOMPUTADOR HUSI
JERASAUN IDA-IDAK
Istoria komputador tuir
períodu ninian :
1.
Mákina sura tradisional no kalkulador mekánika.
2.
Komputador jerasaun dahuluk
3.
Komputador jerasaun daruak
4.
Komputador jerasaun datoluk
5.
Komputador jerasaun dahaat
6.
Komputador jerasaun dalimak
1.
Jerasaun komputador dahuluk (1946-1959).
Ho akontesimentu funu
mundiál daruak, nasaun sira ne'ebe mak involve iha funu ida ne'e esforsu an atu
dezenvolve potensia ne'ebe mak komputador iha.
Ho ida ne'e aumenta
orsamentu para atu dezenvolve komputador no atu aselera progresu komputador
nian.
a.
Colassus
b.
Mark I
c.
ENIAC
d.
EDVAC
e.
UNIVAC I
Karaterístika komputador
jerasaun dahuluk nian mak hanesan tuir mai ne'e :
- Uja tubu vákuu/Vacuum
tube (komputador iha tempu ne'eba ho tamaño bo'ot deit)
- Uja cilindro magnétiko/magnetic cylinder atu salva ka rai dadus.
- Instrusaun
operasaun halo ho espesífiku atu halo servisu ruma.
- Komputador ida-idak
iha kódigu biner ne'ebe mak la hanesan ne'ebe mak ita bolu dehan
"lian mákina" (machine language). Ho ida ne'e susar
oituan atu halo programa iha komputador no limite nia velosidade.
2.
Jerasaun komputador daruak (1959 – 1964)
Stretch no LARC.
Mákina dahuluk ne'ebe
mak utiliza teknolojia foun ida ne'e mak hanesan supercomputador.
IBM halo supercomputador dahuluk ho naran Stretch, no Sprery Rand halo
komputador ho naran LARC. Komputador sira ne'e dezenvolve atu uja ba iha
laboratóriu enerjia atômica nian, bele manipula dadus barak, kapasidade ida
ne'ebe mak investigador atômica sira precisa tebes.
Mákina ida ne'e karu no kompleksu tebes ba necesidade komputasaun negósiu ninian.
Iha deit komputador LARC rua mak monta no uja: ida iha Lawrence Radiation Labs iha Livermore, California, no ida seluk iha US Navy Research and Development Center iha Washington D.C. Komputador jerasaun daruak troka "lian mákina" (machine language) ba iha "lian montajem" (assembly language). "Lian montajem" (assembly language) mak hanesan lian ida ne'ebe mak uja abreviatura hodi troka kódigu biner.
Iha deit komputador LARC rua mak monta no uja: ida iha Lawrence Radiation Labs iha Livermore, California, no ida seluk iha US Navy Research and Development Center iha Washington D.C. Komputador jerasaun daruak troka "lian mákina" (machine language) ba iha "lian montajem" (assembly language). "Lian montajem" (assembly language) mak hanesan lian ida ne'ebe mak uja abreviatura hodi troka kódigu biner.
Iha inicio tinan 1960,
komesa mosu komputador jerasaun daruk ne'ebe mak susesu iha área negósiu nian,
iha universidade no mós iha governu. Komputador jerasaun daruka ne'e totalmente
uja tranzistór. Komputador ida ne'e mós uja komponente sira ne'ebe bele halo
asosiadu ho komputador sira agora nian: impresora, salva ka rai iha disko,
memoria, sistema operasaun no mós programa.
Karaterístika komputador iha jerasaun daruak :
- Tamaño ki'ik tamba
uja tranzistór.
- Dezenvolvimentu iha
memoria núkleu magnétiku nian hodi ajuda dezenvolvimentu komputador
jerasaun daruak ho tamaño ki'ik, lalais, bele ekonomiza enerjia duké
jerasaun dahuluk.
- Troka husi lian
mákina (machine language) ba iha lian montajem (assembly
language).
- Mosu lian
programasaun COBOL no FORTRAN.
3.
Komputador jerasaun datoluk (1964 – 1970).
Maski tranzistór iha buat barak ne'ebe mak diak liu tubu vákuu/Vacuum tube, maibe tranzistór hamosu manas maka'as tebes, iha potensia bele estraga parte internal komputador ninian. Fatuk quartzo (quartz rock) mak sei halakon problema ida ne'e. Jack Kilby, enjeñeiru ida husi instrumentu Texas ninian, dezenvolve sirkuito integradu (IC : integrated circuit) iha tinan 1958. Sirkuito integradu (IC) halo kombinasaun entre komponente eletróniku iha disku silício (silicon disc) ki'ik ne'ebe mak halo husi raihenek quartzo (quartz sands).
Depois husi ida ne'e, matenek nain sira konsege hatama komponente barak ba iha úniku chip ida ne'ebe mak ita bolu dehan semikonduktor. Resultadu, komputador ho tamaño ki'ik tan deit tamba komponente hothotu hatama iha chip ida deit. Progresu seluk husi komputador jerasaun datoluk mak uza sistema operasaun (operating system) ne'ebe mak permiti mákina hala'o programa oioin ne'ebe mak lahanesan dala ida deit ho programa principal ida ne'ebe mak halo monitorizasaun no koordena ho memoria komputador ninian.
Karaterístika komputador iha jerasaun datoluk nian:
- Uza sirkuito
integradu (IC : integrated circuit).
- Tamaño komputador
ki'ik.
- Uza sistema
operasional.
4.
Jerasaun komputador dahaat (1979 - agora).
Depois halo tiha sirkuito integradu (IC : integrated circuit), objetivu dezenvolvimentu sai klaru liu tan, mak hanesan: halo ki'ik liu tan sirkuito no komponenti elétriku. Large Scale Integration (LSI), bele karega atus ba atus komponenti eletróniku iha chip ida nia laran. Iha tinan 1980, Very Large Scale Integration (VLSI), karega rihun ba rihun komponente iha chip úniku ida mesak. UltraLarge Scale Integration (ULSI) aumenta númeru ne'e to'o millaun iha chip ida nia laran. Ho kapasidade aumenta komponenti barak iha chip ida nia laran atu sai chip ida ne'ebe mak ki'ik liu tan, bele haki’ik tan presu no tamaño komputador nian. Ho ida ne'e bele aumenta poder servisu, eficiensia no confiabilidade.
Chip Intel 4004 ne'ebe mak nia produsaun iha tinan 1971, lori progresu ba iha sirkuito integradu (IC : integrated circuit) ne'ebe mak tau komponenti hotu husi komputador nian (unidade central processamento nian (Central Processing Unit), memoria, dan kontrolador input/output) iha chip ida ne'ebe mak ki'ik tebes.
Antes ne'e, IC ema produz para atu halo servisu espesífiku liu. Maibe agora, bele produz mikroprosesor ida no halo programasaun para atu bele fo satisfeitu ba buat hotu ne'ebe mak ita hakarak. La kleur deit, ekipamentu uma-kain nian mak hanesan microwave oven, televisaun, no kareta ho electronic fuel injection halo ho mikroprosesor.
Ho dezenvolvimentu komputador hanesan ne'e, fo opurtunidade ba ema baibain mós atu bele uza komputador. Komputador laos deit ona atu uza iha kompaña bo'ot sira ka servisu fatin deit. Iha tinan 1970 nia klaran, montador komputador oferese komputador ba iha públiku. Komputador sira ne'e mak ita bolu dehan minikomputer, sira fa'an ho pakote software ne'ebe mak fasil ba ema ne'ebe mak foun ba uza komputador. Software ne'ebe mak koñesidu iha tempo ne'eba mak programa word processing no spreadsheet. Iha inicio tinan 1980, jogo vídeo (Video game) mak hanesan Atari 2600, dada konsumidores sira nian atensaun ba iha komputador ne'ebe mak avansadu no bele halo programa.
Iha tinan 1981, IBM introdús maneira utiliza Personal Computer (PC) iha uma, servicu fatin no eskola. Númeru PC ne'ebe mak uza aumenta husi unidade millaun 2 iha tinan 1981 sae to'o unidade millaun 5.5 iha tinan 1982. Depois tinan sanulu, millaun 65 PC mak ema uza ona. Komputador kontinua ho nia evolusaun atu sai hanesan komputador ne'ebe mak ho tamaño ki'ik liu, husi komputador ida ne'ebe mak tau iha meja leten (desktop komputer) sai komputador ida ne'ebe mak bele tau iha pasta laran (laptop), iha mós komputador ne'ebe mak ita bele kaer ho liman (palmtop).
IBM kompete ho Apple Macintosh iha merkadu komputador nian. Apple Macintosh sai koñesidu tamba halo promosaun sistema gráfiku iha nia komputador, maibe nia kompetitor seluk sei uza komputador ho base texto. Apple Macintosh mós mak halo promosaun oinsa atu uza "laho"(mouse).
Karaterístika komputador
iha jerasaun dahaat nian:
- Uza LSI, VLSI,
ULSI.
- Uza mikroprosesor.
DEFINISAUN HARDWARE
Hardware hatudu iha leten funsaun katak,
wainhira ita hakarak uza ita tenki (Tu’u/sok) ba’a iha CPU
komputador nomos ita bele kaer ho’o ita nia liman, wainhira ita
tu’u/sok mak foin bele hetan koneksaun entre hardware ne’ebe
ita tu’u/sok ba’a iha hardware CPU komputador funsaun ida ne'e mak ita
hanaran (Hardware).
Hardware sei fahe ba parte 5:
1.
INPUT DEVICE
Hanesan komponente ida ne’ebe funsaun atu input dadus ba iha komputador nia laran.
Hanesan komponente ida ne’ebe funsaun atu input dadus ba iha komputador nia laran.
Komponente ne’ebe mak
tama iha INPUT DEVICE mak hanesan tuir mai ne’e:
A. Keyboard
Keyboard mak komponente
komputador ho nia funsaun hanesan instrumentu hodi hakerek buat ruma. Alem de
keyboard standard, keyboard komputador agora ne’e iha modelu oin-oin,
hanesan keyboard mini, keyboard fleksibel ne’ebe bele lulun, keyboard wireless
ne’ebe bele uza bluetooth, no seluktan.
Ø
Typing keys (butaun ketik)
parte keyboard ne’ebe kompostu husi letra, numeru, no simbolu sira
Ø
Numeric keys parte keyboard
ne’ebe kompostu husi numeru, simbolu, operasaun aritmetika
Ø
Function keys : parte keyboard
nebe komposto husi fungsaun sira nebe espesifiku mak hanesan butaun F1 to’o
F12.
Ø
Control keys : parte keyboard
nebe komposto husi butaun controlo nebe bele halo controlo ba sira seluk,
hanesan home, end, insert, delete, page up, page down, control (ctrl), alternate
(alt) dan escape (es
B.
Mouse
Mouse mak komponente
komputador ne’ebe ho nia funsaun atu muda kursor iha monitor no atu klik buat
ruma hanesan butaun (tombol) iha aplikasaun programa ida. Mouse mos iha modelu
oin-oin, iha mouse standard, mouse ba jogus (gaming), mouse wireless ne’ebe uza
Bluetooth, no seluktan.
C.
Scanner
Scanner hanesan alat elektronika ida ne’ebe
hanesan mesin ka makina foto kopia.
D.
Flash Disk
flash disk hanesan komponente fisiku husi hardware
input nia ne’ebe nia funsaun atu foti dados ka dokumentos husi komputador ida
ba input ka hatama husi komputador seluk, e no mos bele utiliza hodi print sai
dados ka imagem ne’ebe iha bele mos kopia audio no video.
E.
Modem
Modem hanesan
komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia funsaun atu fasilita ita
hodi asesu internet ka media online:
Ezemplu:
facebook, you tube, google no seluk tan.
F. DVD/CD
Rom
DVD-R ( Digital Versatile Disk - ROM) / CD-R(
Compact Disk - ROM) nia funsaun atu le’e
dados ka dokumentu ne’ebe iha tiha no la bele aumenta, no mos la bele hasai ka delete.
G. Joystisk
Komponente input ne’ebe nia funsaun atu fo
ka hatama no bain-bain uza ba iha game.
H. Touch
Screen
Nia uza atu fo instrusaun hanesan mos mouse
maibe nia-nia diak mak ita bok uza liman (sentuh) deit.
I. Microphone
Nia uza atu fo suara/lian. No seluk-seluk tan.
2. PROSES
DEVICE
Process device
ou CPU (Central Processing Unit) nia hanesan kakutak komputador nian ne’ebe
processo lalais no processor hanesan komponente komputador ne’ebe nia serbisu
atu ezekuta instrusaun ka hala’o kalkulasaun.
Process device fahe ba parte tolu hanesan tuir mai
ne’e:
1. Ø
ALU (Arithmetical Logic Unit) atu interpreta instrusaun kontagem no sistema
logika sai hanesan informasaun.
2. Ø
CU (Control Unit) atu controlu prosesu nebe mak lao hela iha sistema komputador
3.
Ø Register hanesan memory ki’ik ne’ebe
atu fo apoio wainhira prosesu lao hela
Komponente
ne’ebe mak tama iha prosesu/prosses device mak hanesan tuir mai ne’e:
a. Processor
Processor
ka CPU (Central Processing Unit) mak komponente komputador ne’ebe nia
serbisu atu ezekuta instrusaun ka hala’o kalkulasaun. Molok sosa
processor ida imi tenke buka hatene uluk, socket processor modelo saida mak ita
nia motherboard ne’e iha, karik socket AM2, socket LGA 775, ka seluktan.
b.
Motherboard
Motherboard
mak komponente komputador nian ne’ebe ita atu tau ka monta komponente
sira seluk komputador nian hanesan Processor, Video Card, Sound
Card, Hard Disk, RAM, Power Supply no seluk seluk tan. Motherboard ne’e nia
funsaun atu halo ligasaun ba komponentes ida-idak hodi bele halo komunikasaun
ba malu. Kada motherboard iha nia espesifikasaun rasik, espesifikasaun hanesan
processor saida mak fo apoiu no kapasidade maksimal RAM hira ne’ebe hetan apoiu
husi motherboard.
d. Hard
Disk
Hard
disk mak komponente komputador, fatin ne’ebe rai dokumentus pemanente. Hard
disk ho kapasidade bo’ot iha ita nia komputador maka ita bele rai
dokumentus barak liutan. Molok ita sosa hard disk ita tenke buka hatene
interface hard disk modelo saida mak ita nia motherboard iha, karik IDE,
SCSI, SATA, ka seluktan.
VGA card hanesan komponente komputador ida ne’ebe mak ho
nia funsaun atu fo sai iha monitor. VGA iha tipu rua,VGA Onboard, signifika
katak fo naran ona ba motherboard no VGA adisional ho funsaun mos hanesan. Se
wanhira computer nia performance VGA ho Ram
ne’ebe mak nia kinergia boot liu sei lais liu wainhira atu fo sai
grafiku ho resolution boot.
Casing hanesan uma
ba koponente komputador ne’ebe mak komesa husi Motherboard, Power supply,
Hardisk, RAM no seluk tan. Tan iha casing mak bele protege komponente hotu-hotu
ne’ebe mak iha CPU nia laran.
RAM (Random Access Memory) utilija atu rai data
provisorio deit ne’ebe mak durante komputador sei lao hela ka koputador sei
oris hela, waihira kapasidade RAM nian boot enatun performance koputador sei
diak, ba agora ida RAM nia kapsidade minimal standard mak 1 GB.ho ram 1GB bele
apoio ona operation system (OS) ba windows 7.
3.
Output
Device
Komponente Monitor iha 3 mak
hanesan tuir mai ne’e:
v
Monitor
CRT (Cathode
Ray Tube)
v
Monitor LCD (Liquid Crystal Display)
v Monitor
LED(Light Emitting Diode)
2.
Printer
Printer hanesan
komponente fisiku hardware nia ne’ebe nia funsaun atu cetak ka print dokumentos
ka imagem ne’ebe ita input hatama tiha ona iha komputador laran.
Projector hanesan komponente fisiku ida husi hardware nia
ne’ebe nia atu apresentaun ba material ne’ebe mak input ka hatama ba iha
komputador laran hodi sai nia resultadu.
Modem hanesan
komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia funsaun atu fasilita ita
hodi asesu internet ka media online:
Ezemplu: facebook, you tube, google no
seluk tan.
Speaker hanesan komponente fisiku husi hardware output
nia ne’ebe nia atu fo sai musika ka video ne’ebe ita input iha komputador
laran, depois ita loke ka play nia fo sai son ka lian ou suara hodi fasil ba
atu rona.
Router mak hanesan sistema operasionál no hanesan “Software”
ne’ebé bele uza hodi halo instalasaun ba komputador, atu bele uza hanesan Router
rede (Router jarinngan).
Kaixa
(Casing) komputador mak komponente ne’ebe ho nia funsaun hanesan fatin atu tau
ka monta motherboard, power supply, optical disc drive, hard disk, no seluktan.
Kaixa komputador iha medida oin-oin ne’ebe dala barak temi form factor (hanesan
ATX no Micro ATX).
RAM(Random
Access Memory), mak memoria internal nebe
nia fungsaun atu rai programa no dados wainhira komputador sei moris ka
provisorio deit.
Hard disk
mak komponente komputador, fatin ne’ebe rai dokumentus pemanente. Hard disk
ho kapasidade bo’ot iha ita nia komputador maka ita bele rai dokumentus barak
liutan. Molok ita sosa hard disk ita tenke buka hatene interface hard disk
modelo saida mak ita nia motherboard iha, karik IDE, SCSI, SATA, ka seluktan.
CD-ROOM : fatin nebe atu tau CD ba
komputador laran atu komputador bele le’e dados ka programa husi CD.
Hanesan: media ne’e be ho konesido disket. Tempo agora disket
ladun iha ona ka popular ona,maibe ita bele rekonese katak ajuda mos husi
disket bele halo mudansa ba iha komptador iha decade balun nia laran.
5. Peripheral
Tambahan
1. Modem
Modem hanesan
komponente fisiku husi hardware input nia ne’ebe nia funsaun atu fasilita ita
hodi asesu internet ka media online:
Ezemplu:
facebook, you tube, google no seluk tan.
2.
Printer
Printer hanesan komponente fisiku hardware nia ne’ebe nia
funsaun atu cetak ka print dokumentos ka imagem ne’ebe ita input hatama tiha
ona iha komputador laran.
3. Speaker
Speaker hanesan komponente fisiku husi hardware output
nia ne’ebe nia atu fo sai musika ka video ne’ebe ita input iha komputador
laran, depois ita loke ka play nia fo sai son ka lian ou suara hodi fasil ba
atu rona.
4. Scanner
Scanner hanesan alat elektronika ida ne’ebe
hanesan mesin ka makina foto kopia.
Komentar
Posting Komentar